ಯಾವುದೇ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ರಚನೆಯನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಈ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಕಮಾಂಡ್ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವ ಒಂದು ಅಡಿಪಾಯವಾಗಿದೆ.
ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯು, ಭಾರತೀಯ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳ ಭೂ ಘಟಕವಾಗಿ, ಶ್ರೇಣಿಗಳ ಪದನಾಮಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಹ್ನೆಗಳ ಒಂದು ಕ್ರಮಾನುಗತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಶಿಸ್ತು ಕಾಪಾಡಲು, ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಲು ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮೂರು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ: ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಕಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು (ಜೆಸಿಒಗಳು) ಮತ್ತು ಇತರ ಶ್ರೇಣಿಗಳು (ಒಆರ್). ಈ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಭಾಗವು ತನ್ನದೇ ಆದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪಾತ್ರ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅದು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ಬಲ ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಇತಿಹಾಸ
ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ಪದನಾಮಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಹ್ನೆಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ. 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕಿಂಗ್ ಜಾರ್ಜ್ VI ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದ ಶ್ರೇಣಿ ಮತ್ತು ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡವು. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1950 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಗಣರಾಜ್ಯವಾದಾಗ, ಟ್ಯೂಡರ್ ಕ್ರೌನ್ ಮತ್ತು ಬಾತ್ ಸ್ಟಾರ್ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಅಶೋಕ ಸ್ಥಂಭ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಕ್ಷತ್ರದಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕಿಂಗ್ಸ್ ಕಮಿಷನ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಭಾರತೀಯ ಕಮಿಷನ್‌ಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಬದಲಾವಣೆ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಮತ್ತು ರಚನೆಯ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರದ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಭಾರತದ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಮತ್ತು ಅದರ ಮಿಲಿಟರಿ ಗುರುತನ್ನು ಸ್ವದೇಶೀಕರಣಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತವೆ.
ಶ್ರೇಣಿಗಳ ರಚನೆ
ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ :
- ಅಧಿಕಾರಿಗಳು (Officers) - ಇವರು ಸೇನೆಯ ನಾಯಕರುಗಳು. ಪ್ಲಟೂನ್‌, ಕಂಪನಿ, ಬಟಾಲಿಯನ್, ಬ್ರಿಗೇಡ್, ಡಿವಿಶನ್, ಕಾರ್ಪ್ಸ್ ಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಇಡೀ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಅಧಿಕಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಶ್ರೇಣಿಯು ಫೀಲ್ಡ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ಆಗಿದೆ. ಇದು ಯುದ್ಧಕಾಲದ ಅಸಾಧಾರಣ ಸೇವೆಗಾಗಿ ನೀಡಲಾಗುವ ಐದು-ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಯಾಗಿದೆ. ಅಧಿಕಾರಿ ಹುದ್ದೆಗೆ ಸೇರಿದ ಎಲ್ಲಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ತರಬೇತಿಗಳಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿ ಅರ್ಕತೆಯ ಮೇಲೆ ಬಡ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕರ್ನಲ್ ಗಿಂತ ಮೇಲ್ದರ್ಜೆಯ ಹುದ್ದೆಗಳಿಗೆ ಆಯ್ಕೆಯ ಮತ್ತು ಹಿರಿತನದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಬಡ್ತಿ ನಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಕಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು (Junior Commissioned Officers - JCO) - ಈ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಮೆರಿಟ್ ಮತ್ತು ಹಿರಿಯತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾನ್-ಕಮಿಷನ್ಡ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ಬಡ್ತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರಿಗೆ, ಅವರ ಉತ್ತಮ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಾಳಾಗಿ ಬಡ್ತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಇತರ ಶ್ರೇಣಿಗಳು (Non-Commissioned Officers - NCO, Other Ranks - OR) - ಈ ವಿಭಾಗವು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಬಡ್ತಿ ಪಡೆದ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ಇತರ ನೇಮಕಗೊಂಡ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
| ಶ್ರೇಣಿಗಳ ವಿಭಾಗ | ಭೂಸೇನೆ | ನೌಕಾದಳ | ವಾಯುಸೇನೆ |
|---|---|---|---|
| ಅಧಿಕಾರಿಗಳು | ಫೀಲ್ಡ್ ಮಾರ್ಷಲ್ (Field Marshal) | ಅಡ್ಮಿರಲ್ ಆಫ್ ದ ಫ್ಲೀಟ್ (Admiral of the Fleet) | ಮಾರ್ಷಲ್ ಆಫ್ ದ ಇಂಡಿಯನ್ ಏರ್ ಫೋರ್ಸ್ (Marshal of the Indian Air Force) |
| ಜೆನರಲ್ (General) | ಅಡ್ಮಿರಲ್ (Admiral) | ಏರ್ ಚೀಫ್ ಮಾರ್ಷಲ್ (Air Chief Marshal) | |
| ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಜನರಲ್ (Lieutenant General | ವೈಸ್ ಅಡ್ಮಿರಲ್ (Vice Admiral) | ಏರ್ ಮಾರ್ಷಲ್ (Air Marshal) | |
| ಮೇಜರ್ ಜನರಲ್ (Major General) | ರಿಯರ್ ಅಡ್ಮಿರಲ್ (Rear Admiral) | ಏರ್ ವೈಸ್ ಮಾರ್ಷಲ್ (Air Vice Marshal) | |
| ಬ್ರಿಗೇಡಿಯರ್ (Brigadier) | ಕಮೋಡೋರ್ (Commodore) | ಏರ್ ಕಮೋಡೋರ್ (Air Commodore) | |
| ಕರ್ನಲ್ (Colonel) | ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ (Captain) | ಗ್ರೂಪ್ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ (Group Captain) | |
| ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಕರ್ನಲ್ (Lieutenant Colonel | ಕಮಾಂಡರ್ (Commander) | ವಿಂಗ್ ಕಮಾಂಡರ್ (Wing Commander) | |
| ಮೇಜರ್ (Major) | ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಕಮಾಂಡರ್ (Lieutenant Commander) | ಸ್ಕ್ವಾಡ್ರನ್ ಲೀಡರ್ (Squadron Leader) | |
| ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ (Captain) | ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ (Lieutenant) | ಫ್ಲೈಟ್ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ (Flight Lieutenant) | |
| ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ (Lieutenant) | ಸಬ್ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ (Sub-Lieutenant) | ಫ್ಲೈಯಿಂಗ್ ಆಫೀಸರ್ (Flying Officer) | |
| ಫ್ಲೈಟ್ ಕೆಡೆಟ್ (Flight Cadet) | |||
| ಮಿಡ್‌ಶಿಪ್‌ಮನ್ (Midshipman) | ವಾರಂಟ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು (Warrant Officers) | ||
| ಕಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು | ಸುಬೇದಾರ್ ಮೇಜರ್ (Subedar Major | ಮಾಸ್ಟರ್ ಚೀಫ್ ಪೆಟ್ಟಿ ಆಫೀಸರ್ I ನೇ ತರಗತಿ (Master Chief Petty Officer 1st Class) | ಮಾಸ್ಟರ್ ವಾರಂಟ್ ಆಫೀಸರ್ (Master Warrant Officer) |
| ಸುಬೇದಾರ್ (Subedar) | ಮಾಸ್ಟರ್ ಚೀಫ್ ಪೆಟ್ಟಿ ಆಫೀಸರ್ II ನೇ ತರಗತಿ (Master Chief Petty Officer 2nd Class) | ವಾರಂಟ್ ಆಫೀಸರ್ (Warrant Officer) | |
| ನಾಯಬ್ ಸುಬೇದಾರ್ (Naib Subedar) | ಚೀಫ್ ಪೆಟ್ಟಿ ಆಫೀಸರ್ (Chief Petty Officer) | ಜೂನಿಯರ್ ವಾರಂಟ್ ಆಫೀಸರ್ (Junior Warrant Officer) | |
| ನಾವಿಕರು (Sailors) | ಏರ್‌ಮೆನ್ (Airmen) | ||
| ಇತರ ಶ್ರೇಣಿಗಳು | ಹವಲ್ದಾರ್ (Havildar) | ಪೆಟ್ಟಿ ಆಫೀಸರ್ (Petty Officer) | ಸಾರ್ಜೆಂಟ್ (Sergeant) |
| ನಾಯಕ್ (Naik) | ಲೀಡಿಂಗ್ ಸೀಮನ್ (Leading Seaman) | ಕಾರ್ಪೊರಲ್ (Corporal) | |
| ಲಾನ್ಸ್ ನಾಯಕ್ (Lance Naik) | ಸೀಮನ್ I ನೇ ತರಗತಿ (Seaman 1st Class) | ಲೀಡಿಂಗ್ ಏರ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ಮನ್ (Leading Aircraftman) | |
| ಸಿಪಾಯಿ (Sepoy) | ಸೀಮನ್ II ನೇ ತರಗತಿ (Seaman 2nd Class) | ಏರ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ಮನ್ (Aircraftman) |
ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಗಳು
ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಬ್ರೆವೆಟ್(Brevet) ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ನಿವೃತ್ತ ಸೈನಿಕರು
ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ ಕಾಲದಿಂದಲೂ, ನಿವೃತ್ತರಾಗುವ ಮಾದರಿ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಅವರ ನಿವೃತ್ತಿಗೆ ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಮೊದಲು ಈ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೂ ಯಾವುದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೀಡಬಹುದು. ಫೀಲ್ಡ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಕಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ನಿವೃತ್ತಿಗೆ 1 ಅಥವಾ 2 ವಾರಗಳ ಮೊದಲು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ರಾಯಭಾರಿಗಳಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ನಾಗರಿಕರು
ಭಾರತೀಯ ಯುವಕರು ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಗೆ ಸೇರಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು, ರಕ್ಷಣಾ ಪಡೆಗಳಿಗೆ ರಾಯಭಾರಿಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದ ಮತ್ತು ಗಣ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಪಿಲ್ ದೇವ್, ಮೋಹನ್‌ಲಾಲ್ ವಿಶ್ವನಾಥನ್, ಮಹೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಧೋನಿ, ಅಭಿನವ್ ಬಿಂದ್ರಾ ಮತ್ತು ದೀಪಕ್ ರಾವ್ ಅವರಿಗೆ ಟೆರಿಟೋರಿಯಲ್ ಆರ್ಮಿಯಲ್ಲಿ ಗೌರವ ಹುದ್ದೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ.
ಭಾರತದ ಮಿಲಿಟರಿ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳ ವಿದೇಶಿ ತರಬೇತುದಾರರು
ಭಾರತದ ಮಿಲಿಟರಿ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳಿಂದ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ವಿದೇಶಿ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ತರಬೇತುದಾರರಿಗೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯಲ್ಲಿ ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ತರಬೇತುದಾರರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಿಂಗಾಪುರ ಸೇನೆಯಂತಹ ಸ್ನೇಹಪರ ಸೈನ್ಯಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.
ಭಾರತೀಯ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳ ಸೇನೆಗಳ ನಡುವೆ ಪರಸ್ಪರ ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ಸಹ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಗೌರವ ಶ್ರೇಣಿಗಳು ವೇತನ, ಪಿಂಚಣಿ ಅಥವಾ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ನೀಡದಿರಬಹುದು.
ಸಾರಾಂಶ
ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ರಚನೆಯು ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಕಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಶ್ರೇಣಿಗಳು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುತ್ತದೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮತ್ತು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಈ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ವಿಕಾಸವು ಭಾರತದ ಮಿಲಿಟರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶ್ರೇಣಿಯು ಹೆಮ್ಮೆ ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಭದ್ರತೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ.
